Hilmar Harðarson formaður Samiðnar og Félags iðn- og tæknigreina (FIT) átelur iðnaðar- og viðskiptaráðherra harðlega í leiðara nýjasta Fréttabréfs FIT. Ráðherrann gæti ekki hagsmuna almennings er kemur að kennitöluflakki, skilji ekki alvarleika málsins og neiti að grípa til nauðsynlegra aðgerða. Með því að leggjast gegn samþykkt þingmannafrumvarps gegn kennitöluflakki sem kynnt hefur verið á Alþingi og felur m.a. í sér þær helstu aðgerðir sem Alþýðusambandið hefur kallað eftir, sé ráðherrann að sýna af sér vítaverða afstöðu.
„Afneitun stjórnvalda gagnvart stöðu þessara mála [þ.e. kennitöluflakki] náði nýjum hæðum með yfirlýsingu Ragnheiðar Elínar Árnadóttur, iðnaðar- og viðskiptaráðherra fyrir skömmu. Þar lagðist hún gegn samþykkt þingmannafrumvarps sem kynnt hefur verið á Alþingi og felur í sér þær helstu aðgerðir sem verkalýðshreyfingin hefur kallað eftir. Ráðherrann sagði að þær aðgerðir myndu bitna óþarflega harkalega á frumkvöðlastarfsemi og nýsköpun í landinu og þrengja að afhafnafólki. Ráðherrann segist óttast að íslenskt samfélag missi af mikilvægum tækifærum með því að stöðva kennitöluflakk, gerviverktöku, undirboð og svarta atvinnustarfsemi.
Þessi afstaða er með algjörum ólíkindum og hreinlega vítaverð frá ráðherra í ríkisstjórn Íslands.
Hvaða frumkvöðlar eru í raun að nýta tækifærin sem við þeim blasa vegna aðgerðarleysis og afneitunar ráðherrans og þeirra stjórnmálamanna sem styðja sömu afskiptaleysisstefnu?
Jú, það er fremur fámennur hópur Íslendinga sem sitja efst í keðjum fyrirtækja í byggingariðnaði. Þar hefur svört atvinnustarfsemi fengið að þróast mikið á undanförnum árum vegna lélegs regluverks og er farin að bera mörg einkenni skipulagðar glæpastarfsemi. Fjöldi starfsmannaleiga og erlendra þjónustufyrirtækja með starfsemi í íslenskum byggingariðnaði hefur margfaldast á nokkrum mánuðum. Aðalverktakinn ábyrgðarlausi hefur ekki eigin starfsmenn, en nýtir sér svo vinnuafl frá starfsmannaleigum og undirverktökum. Oft koma við sögu neðar í keðjunni erlendir starfsmenn sem eru skemur en 183 daga við vinnu á Íslandi en þá þarf ekki að greiða af þeim skatta og skyldur til íslensks samfélags. Þessi 183 daga undanþága flækir mjög allt eftirlit með þessari starfsemi. Vitað er um 300 slíka menn sem voru við vinnu hér á landi árið 2015 en enginn veit hve margir voru hér við vinnu án þess að lenda nokkru sinni á skrá.
Sumir undirverktakar í keðjunni eru með skráða starfsemi á Íslandi og nýlegar kennitölur en önnur eru erlend þjónustufyrirtæki með stinga niður fæti hér í skamman tíma. Í sumum tilvikum vakna spurningar um mansal. Markmiðið með keðjunni er ljóst frá upphafi og það er það að komast undan því að greiða skatta og skyldur til íslensks samfélags. Verkkaupinn telur sig vera að greiða fyrir vinnu faglærðra iðnaðarmanna en ljóst er að stór hluti þessara erlendu starfsmanna hefur yfir lítilli eða alls engri fagkunnáttu að ráða. Erlendu starfsmennirnir fá iðulega lágmarkslaun ófaglærðra verkamanna fyrir vinnu sína og stundum er ástæða til að draga í efa að launin nái þeim fjárhæðum.
Hverjir eru það sem grípa „tækifærin“?
„Athafnarmennirnir“ sem standa að baki keðjum af þessu tagi fá í dag mikið olnbogarými á Íslandi vegna þess að eftirlitskerfið á vinnumarkaði er ekki að virka vegna þess að lögin eru ekki nægilega skýr og stjórnvöld skortir vilja til að taka á málinu. Núverandi staða gagnast þessum aðilum. Það eru þeir sem eru að nýta tækifærin sem aðgerðaleysi ráðherrans skapar en ekki íslenskt samfélag. Íslenskt samfélag er hins vegar að verða fyrir víðtæku samfélagslegu tjóni vegna þessa ástands þótt bæði ríki og sveitarfélög hafi talið sér samboðið að hagnast á undirboðum þessara aðila með því að gera við þá samninga um opinberar framkvæmdir þekkjandi rekstrarsögu viðkomandi. En fyrst og síðast bitnar þetta ástand á tekjuöflun ríkisins í gegnum skattkerfið sem tapar á skattsvikum, kennitöluflakki og gjaldþrotum, það bitnar á réttindum launafólks og það bitnar á samkeppnisstöðu þeirra fyrirtækja sem leggja áherslu á að fylgja lögum og reglum. Þetta grefur líka undan öryggi neytenda og almennings sem leggur í miklar fjárfestingar í fasteignum og opinberum mannvirkjum en fær svikna vöru sem unnin er af vanefnum af fólki sem oft kann lítið til verka. Athafnamennirnir og frumkvöðlarnir í þessari starfsemi eru nefnilega ekki fagmenn í neinu öðru en svartri atvinnustarfsemi og kennitöluflakki og það er starfsemi sem skaðar þjóðfélagið.
Það er stórundarlegt að standa frammi fyrir því að ráðherra sem hefur það hlutverk að gæta hagsmuna almennings vill ekki skilja hve alvarleg þessi staða er og neitar að grípa til nauðsynlegra aðgerða.“